نوروز از منظر روایات

روایتی از بحار الانوار مرحوم مجلسی مبنی بر بزرگداشت نوروز آمده است که شخصی بنام معلی بن خنیس از امام صادق (ع)، این روایت را نقل کرده است، در این روایت امام جعفر صادق(ع)اهمیت نوروز را با وقایع مختلف تاریخی که برنوروز منطبق شده است را بیان فرموده اند:
عَنْ مُعَلَّى بْنِ خُنَیْسٍ قَالَ‏ دَخَلْتُ عَلَى الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع یَوْمَ النَّیْرُوزِ فَقَالَ (ع):« أَ تَعْرِفُ هَذَا الْیَوْمَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ هَذَا یَوْمٌ تُعَظِّمُهُ الْعَجَمُ وَ تَتَهَادَى فِیهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقُ ع: وَ الْبَیْتِ الْعَتِیقِ الَّذِی بِمَکَّهَ مَا هَذَا إِلَّا لِأَمْرٍ قَدِیمٍ أُفَسِّرُهُ لَکَ حَتَّى تَفْهَمَهُ قُلْتُ یَا سَیِّدِی إِنَّ عِلْمَ هَذَا مِنْ عِنْدِکَ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ یَعِیشَ أَمْوَاتِی وَ تَمُوتَ أَعْدَائِی فَقَالَ یَا مُعَلَّى إِنَّ یَوْمَ النَّیْرُوزِ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَخَذَ اللَّهُ فِیهِ مَوَاثِیقَ الْعِبَادِ أَنْ یَعْبُدُوهُ وَ لَا یُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ أَنْ یُؤْمِنُوا بِرُسُلِهِ وَ حُجَجِهِ وَ أَنْ یُؤْمِنُوا بِالْأَئِمَّهِ ع وَ هُوَ أَوَّلُ یَوْمٍ طَلَعَتْ فِیهِ الشَّمْسُ وَ هَبَّتْ بِهِ الرِّیَاحُ وَ خُلِقَتْ فِیهِ زَهْرَهُ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی‏ اسْتَوَتْ‏ فِیهِ سَفِینَهُ نُوحٍ ع‏ عَلَى الْجُودِیِ‏ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَحْیَا اللَّهُ فِیهِ‏ الَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْیاهُمْ‏ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی نَزَلَ فِیهِ جَبْرَئِیلُ عَلَى النَّبِیِّ ص وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی حَمَلَ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع عَلَى مَنْکِبِهِ حَتَّى رَمَى أَصْنَامَ قُرَیْشٍ مِنْ فَوْقِ الْبَیْتِ الْحَرَامِ فَهَشَمَهَا وَ کَذَلِکَ إِبْرَاهِیمُ ع وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَمَرَ النَّبِیُّ ص أَصْحَابَهُ أَنْ یُبَایِعُوا عَلِیّاً ع بِإِمْرَهِ الْمُؤْمِنِینَ‏ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی وَجَّهَ النَّبِیُّ ص عَلِیّاً ع إِلَى وَادِی الْجِنِّ یَأْخُذُ عَلَیْهِمُ الْبَیْعَهَ لَهُ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی بُویِعَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِیهِ الْبَیْعَهَ الثَّانِیَهَ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی ظَفِرَ فِیهِ بِأَهْلِ النَّهْرَوَانِ وَ قَتَلَ ذَا الثُّدَیَّهِ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی یَظْهَرُ فِیهِ قَائِمُنَا وَ وُلَاهُ الْأَمْرِ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی یَظْفَرُ فِیهِ قَائِمُنَا بِالدَّجَّالِ فَیَصْلِبُهُ عَلَى کُنَاسَهِ الْکُوفَهِ وَ مَا مِنْ یَوْمِ نَیْرُوزٍ إِلَّا وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِیهِ الْفَرَجَ لِأَنَّهُ مِنْ أَیَّامِنَا وَ أَیَّامِ شِیعَتِنَا حَفِظَتْهُ الْعَجَمُ وَ ضَیَّعْتُمُوهُ أَنْتُم‏…». (بحار الأنوار ج‏۵۶ ۹۲ باب ۲۲ یوم النیروز)
– بسندى از معلّى بن خنیس که در نوروز نزد امام صادق علیه السّلام رفتم، فرمود: «امروز را میشناسى؟ گفتم روزیست که عجمها بزرگش دارند و بهم هدیه دهند قربانت، فرمود: بکعبه‏اى که در مکّه است، این شیوه براى امریست دیرین که تفسیرش کنم برایت تا بفهمى، گفتم: اى آقایم، آن را از شما بدانم دوست‏تر است نزد من از اینکه مرده‏هایم زنده شوند و دشمنانم بمیرند، فرمود: در نوروز بود که خدا از بنده‏هایش پیمان گرفت او را بپرستند و شریک با او نیاورند، و برسولان و حججش بگروند، و به ائمّه علیهم السلام ایمان آرند. نخست روز است که خورشید تابیده، باد وزیده، گل شکفته در زمین، روزى که کشتى نوح بر جودى استوار شده، روزى که خدا در آن هزارها که از ترس مرگ گریخته و مرده بودند زنده کرد، روزى که جبرئیل به پیغمبر فرود آمد روزى که پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله على علیه السّلام را بدوش گرفت تا بتهاى قریش را از فراز کعبه افکند و خرد کرد، و همچنین بود ابراهیم علیه السّلام، روزى که پیغمبر فرمود تا اصحابش‏ با أمیر المؤمنین بیعت کردند، روزى که پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله على علیه السّلام را بوادى پریان فرستاد تا از آنها بیعت گیرد: روزى که دوباره مردم با على علیه السّلام بیعت کردند، روزى که بخوارج نهروان پیروز شد و ذو الثدیه را کشت، روزى که قائم ظهور کند و روزى که بدجّال پیروز شود و او را در زباله‏دان کوفه بدار زند، نو روزى نیاید جز اینکه ما توقع فرج داریم زیرا از روزهاى ما و روزهاى شیعیان ما است، عجم نگه‏داشتند و شما آن را گم کردید…».
(سپس) اعمال این روز را امام (ع) به معلی چنین تعلیم فرمودند:چون روز نوروز شود غسل کن،و پاکیزه‏ترین‏ جامه‏هاى خود را بپوش،و به بهترین بوها خویشتن را خوشبو گردان،و در آن روز روزه بدار،و چون از نماز پیشین و پسین(ظهر و عصر) و نافله‏هاى آن دو فارغ گشتى چهار رکعت نماز بخوان،هر دو رکعت به یک سلام،پس از رکعت اول بعد از سوره حمد ده مرتبه سوره قدر،و در رکعت دوّم بعد از سوره حمد ده مرتبه سوره کافرون و در رکعت سوم بعد از سوره حمد ده‏ مرتبه سوره توحید و در رکعت چهارم بعد از سوره حمد ده مرتبه سوره فلق و ناس را بخوان و پس از نماز بر سجده‏ شکر رفته و این دعا را بخوان:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ وَ عَلَى جَمِیعِ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ وَ صَلِّ عَلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ اللَّهُمَّ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ لَنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا الَّذِی فَضَّلْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ عَظَّمْتَ خَطَرَهُ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِی فِیمَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ حَتَّى لا أَشْکُرَ أَحَدا غَیْرَکَ وَ وَسِّعْ عَلَیَّ فِی رِزْقِی یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ اللَّهُمَّ مَا غَابَ عَنِّی فَلا یَغِیبَنَّ عَنِّی عَوْنُکَ وَ حِفْظُکَ وَ مَا فَقَدْتُ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَلا تُفْقِدْنِی عَوْنَکَ عَلَیْهِ حَتَّى لا أَتَکَلَّفَ مَا لا أَحْتَاجُ إِلَیْهِ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَام».

«خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست آن‏جانشینان پسندیده،و بر تمام پیامبران و رسولانت، با برترین درودهایت،و ایشان را برکت ده به برترین برکتهایت،و درود فرست بر جانها و تنهایشان‏ خدایا بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده،و به ما در این روز برکت ده که آن را برترى و کرامت و شرافت دادى، و مرتبه‏اش را بزرگ نمودى.خدایا به من برکت ده،در آنچه به من نعمت دادى،تا احدى را جز تو سپاس نگویم،و در روزى‏ام بر من وسعت ده،اى صاحب بزرگى و بزرگوارى. خدایا هر آنچه از من غایب شده باک نیست مبادا کمک و نگهدارى‏ات‏ از من غایب گردد،و هرچه را گم کرده‏ام،یاریت را بر آن از من گم مساز تا در آنچه به آن نیازمند نیستم،خود را بر زحمت‏ نیفکنم،اى صاحب بزرگى و بزرگواری».

 
و نیز در کتابهای دعا آمده است که در وقت تحویل سال این‏ دعا را بسیار بخوانند که بعضى به تعداد ۳۶۶ مرتبه گفته‏اند:

«یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَالِ»

با دقت در این روایت و اعمال وارده پیوند ظریف نوروز با مسئله ولایت واهمیت این امر در تمامی آنات و لحظه های انسان را متذکر میگردد، همان موهبت امامت و ولایت جانشیان خدا بر بندگان خدا، نعمت بزرگی که شکرش با رسیدن به احسن الحال ادا خواهد گشت.