در دنیای پیچیده و آلوده و آمیخته به انواع ضد ارزشها، مفاهیم با ارزش و بسیار ناب دین که جنبه تربیتی داشته و رذایل و فضایل را به انسان می شناساند، در لابلای متون دینی بطور بیگانه و غریبانه مانده و بسیار کم، مورد استفاده قرار می گیرند، گویی به ادوار و نسل هایی دیگر تعلق دارند و امروزه اصلاً کاربردی برای اینها تعریف نشده است، چندی از این واژه ها با سوال پدر دلسوزی یعنی امام علی(ع) از فرزند عزیزش امام حسن مجتبی(ع)، بصورت ساده و روان و عموم فهم معنا شده و در کتاب تحف العقول در قالب روایت ذکر گردیده است، تا امروز مورد استفاده دینداران و علاقمندان قرار گیرد …
قسمتی از این سوال و جوابها بدین شرح است:
حضرت امیر المومنین(ع) از امام حسن (ع) پرسیدند:
_فرزندم سداد چیست؟
_ پدر، سداد، از میان برداشتن بدی ها بوسیله ی نیکی هاست
_شرف چیست ؟
_نیکی کردن به خویشاوندان و تحمل بدی ایشان
_مروّت چیست؟
_حفظ دین، عزت نفس، نرم رفتاری، تداوم نیکی، ادای حقوق، محبت به مردم
_پستی چیست؟
_به چیزهای خرد نظر داشتن و از اندک چیزی دریغ ورزیدن
_کَرَم چیست؟
_بخشیدن قبل از خواستن
_فرومایگی چیست؟
_راحت خود را خواستن و به همسر بی اعتنایی کردن
_جود چیست؟
_بذل و بخشش در حال تنگ دستی و توانگری
_بخل چیست؟
_آنچه که داری را شرافت(خود) بپنداری و آنچه که انفاق می کنی را تلف شده بدانی
_برادری چیست؟
-وفاداری در سختی و آسایش
_ترس چیست؟
_دلیری بر دوست و گریز از دشمن
_غنیمت چیست؟
_گرایش به تقوی و پارسایی در دنیا ، که نیکو غنیمتی است
_بردباری چیست؟
_خشم را فرو خوردن و خویشتن دار بودن
–بی نیازی چیست؟
_دلخوش بودن به قسمت الهی ، اگر چه اندک باشد
_فقر چیست؟
_حریص بودن و.سیری ناپذیر بودن بر هر چیزی
_ذلت چیست؟
_وحشت از حقیقت و راستی
_رنج بیهوده چیست؟
_سخن گفتن در باره ی چیزی که به دردت نمی خورد
_بزرگواری چیست ؟
_در عین تنگدستی بخشیدن و گذشت از بدی ها
_خردمندی چیست؟
_حفظ آن چیزی که به تو سپرده شده
_بلند مرتبگی چیست؟
_انجام زیبایی ها و دوری از زشتی ها
_دوراندیشی چیست ؟
_بسیار بردبار و بودن و با نزدیکان با نرمی رفتار کردن
_سفاهت چیست ؟
_پیروی از فرو مایگان
_محرومیت، حرمان، چیست؟
_از دست دادن بهره ای که به تو داده شده است
_نادانی چیست؟
_شتاب در دستیابی به فرصت ها قبل از اینکه امکان پذیر باشد و نیز خودداری از پاسخ گویی(نسبت به آنچه می دانی) و چه نیکو یاوری است سکوت در بسیاری از مواقع، هر چند که سخنور باشی.
باشد که درک این واژه ها و بکارگیری فضیلتها در زندگی آنگونه که معنا و مفهوم دارند و دوری از رذلترین معانی، موجبات خوشنودی و تسکین آلام آن بزرگوار باشد.
(تحف العقول/ سخنان امام حسن(ع)/ ص۳۸۹ )
